Вадзім ведае гэтыя мясціны з дзяцінства: ён нарадзіўся ў заказніку, праўда, дзіцем не ўсведамляў каштоўнасці месцаў. Яго жыццё было самым звычайным: школа, каледж, Гродзенскі аграрны ўніверсітэт, чатыры гады ў гаспадарцы, пасля чаго мужчына ўзначаліў аддзел жывёльнага і расліннага свету ў Бярозаўскай раённай інспекцыі.
– Заказнік для мяне ‒ гэта радзіма з унікальным раслінным светам. З малых гадоў я захапляўся паляваннем ‒ да жыўнасці і раслін у мяне была цяга. А калі ў 2003 годзе паўстала пытанне стварэння органаў кіравання заказнікам, я не раздумваючы сышоў з пасады і кінуўся ў працу з галавой, ‒ успамінае Вадзім, дырэктар Спораўскага заказніка.
Спораўскія сенакосы – сапраўдны брэнд
– Раней тут было жыццё: пасвіліся каровы, людзі касілі сена, і балота было чыстым. Калі вёскі ў наваколлі вымерлі, пачалася дэградацыя ‒ балота зарасло, ды так, што змяніліся відавыя склады траў. Навукоўцы зразумелі: калі нічога не змяніць, будзе бяда. І мы вырашылі выратаваць сітуацыю ‒ зладзіць спаборніцтвы па кашэнні сена.
Першы сенакос прайшоў у 2007 годзе, удзельнікамі спаборніцтваў былі дырэктары і супрацоўнікі іншых раённых заказнікаў. А ўжо праз год-другі «Спораўскія сенакосы» сталі найбуйнейшай падзеяй для раёна і вобласці. Сёння каманды рыхтуюцца да спаборніцтва загадзя і нават праводзяць трэніроўкі ‒ усё вельмі сур’ёзна.
Павольная яда і мабільны спорт
Каб Спораўскі заказнік не губляў папулярнасці ў асенне-зімовы сезон, Вадзім разам з псіхолагам Алёнай стварылі спартыўны перасоўны комплекс і наладзілі майстар-класы для дзяцей і падлеткаў па слоўфуд ‒ павольным і ўсвядомленым спажыванні ежы.
– Мабільныя настольныя гульні ‒ гэта альтэрнатыва для тых, хто хоча прыехаць у заказнік зімой. Частку часу можна прабавіць на прыродзе, а частку ‒ у нас у дамку, ‒ кажа Вадзім. ‒ Гуляць можна ўсёй сям’ёй. Прычым бывала такое, што бацькоў ад гульняў не адарваць. Тут ёсць гульні на спрыт, канцэнтрацыю, хуткасць.
Акрамя спаборніцтваў па кашэнні, летам тут праходзіць турнір па міні-футболе на балоце і спартыўна-забаўляльныя гульні для дзяцей.
– Усе гэтыя гульні добрыя сваёй прастатой: удзельнічаць можа кожны, незалежна ад узросту і мабільнасці. Гульні лёгка вазіць з сабой на фестывалі. Звычайна так і адбываецца: калі вывозім свае гульні, то з’язджаем з фестываляў самымі апошнімі ‒ людзі проста не хочуць нас адпускаць. А часам бацькі наўмысна прывозяць да нас дзяцей на дзень нараджэння, атрымліваецца нешта накшталт гульнявога пакоя ў прыродным заказніку.
Зрабіць спартыўна-мабільную пляцоўку і майстар-класы ‒ даўняя мара Алёны. Ёй хацелася, каб больш людзей праводзілі час з цікавасцю і ведалі, што на гаджэтах у руцэ свет не заканчваецца.
– Наш спартыўны комплекс стаў узорам для многіх школ ‒ яны ўжо паўтараюць гэтыя гульні ў сябе ў школе, некаторыя нават майструюць уручную, гэта нескладана.
Для дзіцяці важна выплюхнуць эмоцыі, адчуць азарт і поспех. Асабліва на перапынку, пасля 45 хвілін прадуктыўнай вучобы.
Ідэя майстар-класаў па «павольным харчаванні» прыйшла да Алёне ад знаёмай, якая жыве ў Італіі. Яна праводзіць для дзяцей у школе ўрокі па слоўфуд. Гэты рух распавядае аб павольным спажыванні ежы з атрыманнем задавальнення ад гатавання і самой трапезы.
– Тады я зразумела: гэта тое, што нам трэба. Рух слоўфуд яшчэ папулярызуе выкарыстанне мясцовых прадуктаў, рэцэптаў. А гэта наша з вамі культурная спадчына і сямейныя традыцыі.
Ахапіць усе напрамкі руху нам не ўдалося, але мы сканцэнтраваліся на лакальнай кухні, прадуктах, а заадно пасябравалі з мясцовай аграсядзібай. Раней яны лічылі нас канкурэнтамі ‒ мы ж хацелі паказаць, што можам быць партнёрамі і добрымі суседзямі.
Для пачатку Алёна і Вадзім запрасілі мясцовыя школы на майстар-класы. Запыт выявіўся нечаканым. Але ўжо пасля першых урокаў пайшлі чуткі ‒ школы пачалі запісвацца паўторна.
Падчас майстар-класаў Алёна вучыла дзяцей не толькі гатаваць, але і камунікаваць адно з адным, дапамагаць. Акрамя гэтага, абмяркоўвалі традыцыйныя рэцэпты, незвычайныя стравы. А ў канцы, пасля прыемнага сумеснага абеду, Алёна прасіла школьнікаў па вяртанні дадому абавязкова даведацца пра нейкі сямейны рэцэпт, які перадаецца з пакалення ў пакаленне.
– Дзеці рэагавалі па-рознаму. Некаторыя спачатку адмаўлялі: «Я не буду гатаваць», «Гэта не мужчынская справа». Мы нікога не прымушалі, але неўзабаве хлопцы, якія адмаўляліся ўдзельнічаць, бачылі, як захопленыя іх аднакласнікі, і самі далучыліся да працэсу.
Акрамя школ, нам удалося правесці майстар-класы для шматдзетных сем’яў, дзяцей і дарослых людзей з інваліднасцю ‒ эфект быў надзвычайны. У сем’ях, дзе ёсць дзеці з інваліднасцю, бацькі звычайна моцна клапоцяцца пра іх: не даюць самастойна гатаваць, мыць, накрываць на стол. Тут жа была задача даць кожнаму рабіць тое, што ён хоча.
Пасля майстар-класаў дзеці і дарослыя дасылалі сямейныя рэцэпты, а валанцёры нават праехалі па вёсках і сабралі традыцыйныя стравы. Каб захаваць самыя цікавыя рэцэпты, было вырашана зрабіць каляндар.
Дарэчы, сушаная рыба ў печы на сене ці на сцяблінах кропу са Спорава стала нематэрыяльнай культурнай спадчынай ЮНЕСКА.
Ініцыятыва «Харчуйся правільна, жыві актыўна» рэалізаваная ў рамках праекта БЕЛМЕД, які фінансуецца Еўрапейскім саюзам і рэалізуецца ПРААН, СААЗ, ЮНІСЕФ и ЮНФПА ў партнёрстве з Міністэрствам аховы здароўя Рэспублікі Беларусь. Арганізацыя-выканаўца: Бярозаўскае раённае экалагічнае грамадскае аб'яднанне «ЭкаРэгіён «Ясельда»
Фота: Сяргей Гапон
